Web3 günümüzde hızla yayılan ve internet dünyasının geleceğini şekillendiren yeni nesil bir teknoloji kavramıdır. Bu teknolojiler, merkeziyetsiz yapıları, güçlü şifreleme algoritmaları ve akıllı sözleşmelerle birlikte, daha güvenli ve özgür bir internet deneyimi sunmayı amaçlamaktadır.
Geleceğimiz, evet tek kelimeyle en doğru şekilde Web3 dönüşümünü “geleceğimiz” olarak tanımlayabiliriz. Peki iki kelime kullanabilseydik? O zaman da “merkeziyetsiz geleceğimiz” derdik. Tıpkı Web2’nin hayatımıza girdiği gibi Web3 dönüşümünün de hayatımıza girişinden çoğu internet kullanıcısı habersiz. Dünya değişiyor ve internet dönüşüyor. Peki Web3 nedir? Sadece gem coinlerin bir pazarlama stratejisi mi? Kripto paralar bu işin neresinde? Bugün “Web3 nedir ve ne işe yarar?” sorusuna cevap arıyoruz.
1760 yılından sonra buharla çalışan makinelerle tanışan dünya sanayi/endüstri devrimini başlattı. Sonrasında Sanayi 2.0 ve 3.0 hayatımıza girdi. Şimdi de Sanayi 4.0 konuşuluyor. Web ile bunun ne alakası var demeyin. Dijitalleşen dünya artık mevcut teknolojileri her alanda daha farklı bir noktaya taşıyor. 262 yılda dijitalleşme seviyesine yükselen sanayi ve 26 yılda Web3’a hazırlanan internet dünyası. Evet, internet gerçek hayata göre 10 kat daha hızlı büyüyor.
Web 1.0
İnternet yaygınlaşmaya başladığında yani kullanıcılar internet sitelerine erişerek bilgiye ulaşmaya başladığı günlerde tarihler 1990’ları gösteriyordu. 1989'da CERN, Cenevre'de Tim Berners-Lee, World Wide Web olacak protokolleri geliştirmekle meşguldü. Hedefi dünyanın herhangi bir yerinden bilgi paylaşımına izin veren açık, merkezi olmayan protokoller oluşturmaktı. Başarılı oldu.
Tam 2000 yılına kadar internet kullanıcıları bilgiye erişti ancak çok kısıtlı bir kesim internet üzerinden bilgi paylaşımı yapabiliyordu. 2000 yılından sonra daha fazla insan internet sitesi açarak içerik paylaşmaya başladı ve ardından büyük dönüşü başladı.
Web 2.0
2004 yılından sonra başlayan bu dönüşüm insanların web siteleriyle iletişime girebilmelerine olanak tanıyordu. Web 1.0 adeta bir resimden oluşan internet siteleriydi, Web 2.0 da insanlar internet sayfalarına kendi resimlerini ekleyebilmeye başladı. Bilgiye sadece erişebilen kullanıcılar artık bilgiyi paylaşabilir hale gelmişti.
Facebook Şubat 2004 tarihinde başlatıldı. Web 2.0’ın en popüler uygulaması bu oldu. Eskiden internete sadece araştırma veya eğlence amaçlı giren kullanıcılar Facebook sayesinde sosyalleşmeye başladı. 2005 yılının şubat ayında YouTube hayatımıza girdi ve duygularını yazı, resimlerle paylaşan insanlar artık videolarla da etkileşime girmeye başladı. Web 1.0’da genç olan biri için Web 2.0’ın getirdiği uygulamalar adeta büyü gibiydi.
Web 3.0
Merkezileştirme, milyarlarca insanın Web’e katılmasına yardımcı oldu. Facebook, Twitter, YouTube ve daha birçok popüler uygulama merkezileşmenin gücüyle istikrarlı, sağlam altyapıyı yarattı. Aynı zamanda, bir avuç merkezi şirket Web’in geniş alanlarında tek taraflı olarak neye izin verilip verilmemesi gerektiğine karar verecek bir güce sahip oldu.
Web3 bu ikilemin cevabıdır. Büyük teknoloji şirketleri tarafından tekelleştirilen bir Web yerine, Web3 ademi merkeziyetçiliği benimsiyor ve kullanıcıları tarafından inşa ediliyor, işletiliyor ve sahipleniliyor. Web3, gücü şirketlerden ziyade bireylerin eline verir.
Web3, yeni ve daha iyi bir internet vizyonu için her şeyi kapsayan bir terim haline geldi. Özünde Web3, kullanıcılara sahiplik biçiminde güç vermek için blockchainleri, kripto paraları ve NFT'leri kullanır.
Web 3.0’ın 4 önemli özelliği vardır.
Web3, merkezi olmayan bir yapıya sahiptir: merkezi varlıklar tarafından kontrol edilen ve sahip olunan geniş internet alanları yerine, mülkiyet, geliştiriciler ve kullanıcılar arasında dağıtılır.
Web3 izinsizdir: herkesin Web3'e katılmak için eşit erişimi vardır ve hiç kimse dışlanmaz.
Web3'ün yerel ödemeleri vardır: bankaların ve ödeme işlemcilerinin eski altyapısına güvenmek yerine çevrimiçi para harcamak ve göndermek için kripto para birimini kullanır.
Web3 güvene ihtiyaç duymaz: güvenilir üçüncü taraflara güvenmek yerine teşvikler ve ekonomik mekanizmalar kullanarak çalışır.
Web 3 projeleri hangileri?
Web 3.0 konusunu daha çok kripto paralarda sağlayacağı faydalar nedeniyle araştırıyorsun. Yani bundan 10 yıl sonra Web3 alanında fayda üreten bir kripto projesinin ciddi anlamda değerleneceğini düşünmekte haklısın. Ancak Web3 alanında çok iyi işler çıkaran fakat henüz tokenlerini oluşturmamış projeler de olduğunu bilmelisin. İlerleyen günlerde bunları da ele alacağız. Şimdilik Türk yatırımcıların asıl merak ettiği husus olan Web 3 odaklı kripto para projelerine göz atalım.
Toplamda 93 farklı altcoin 23 milyar dolarlık piyasa değeriyle Web3 odaklı çalışmalar yapıyor. Bunların en popülerleri ise şunlardır;
Chainlink (LINK): Oracle alanında en büyük merkeziyetsiz çözümdür. Birçok web3 uygulamalarına veri beslemeleri sağlıyor ve muhtemelen sağlayacak.
Filecoin (FIL): Filecoin, kurumsal kontrolden bağımsız daha verimli ve güvenli bir web oluşturmak için eşler arası dağıtılmış bir ağ protokolü olan IPFS’i oluşturdu.
Theta Network (Theta): Video ve eğlence için oluşturulmuş blockchain ağı
Helium (HNT): IOT, merkezi olmayan internet ağı.
The Graph (GRT): Ethereum ve IPFS gibi ağları sorgulamak için bir indeksleme protokolüdür. Herkes, subgraphs adı verilen açık API'ler oluşturup yayınlayabilir, bu da verileri kolayca erişilebilir hale getirir.
Livepeer (LPT): Ethereum üzerine kurulmuş merkezi olmayan bir video akış ağıdır.
Render Token (RNDR): Blockchain’de dağıtılmış GPU gücü oluşturur, metaverse altyapı hizmeti sunmayı hedefliyor.
Audius (Audio): Audius, tamamen merkezi olmayan bir müzik platformudur.
Ethereum Name Server (ENS): Web3 kullanıcı adınız.Cüzdanlar, web siteleri ve daha fazlası için merkezi olmayan adlandırma hizmeti verir. Mevcut domain hizmetleri gibi düşünebilirsiniz.
Storj (STORJ): Merkezi Olmayan Bulut Depolama, dosyalar merkezi veri merkezlerinde depolanmaz, bunun yerine şifrelenir, parçalara bölünür ve küresel bir bulut ağında dağıtılır.
Gitcoin (GTC): Web3 uygulamaları geliştiren projeler burası aracılığıyla fon toplayabilir. Yapılan bağışlar çoğu zaman, bağışçıların erken dönem yatırım yapmasını sağlar onlara projeler faaliyet geçtiğinde airdroplar gelebilir.
Daha niceleri var, uzun lafın kısası aşağıdaki görselde gördüğünüz gibi, soldakilerin yerini sağdakiler almaya çalışıyor.
Web 3 Ne işe yarar?
Nedir kısmında da değindiğimiz gibi veri mülkiyetini kullanıcılara verir. Ayrıca kazançların kullanıcılara dağıtımı için de kapı aralar. Merkezi platformlar bunun tam tersi şekilde çalışır. Örneğin Cambridge Analytica olayını hatırlayalım. ABD seçimlerinde sosyal medya kullanıcılarının verilerini toplum mühendisliği için kullandı ve sonuçları etkiledi. Hukuk bunu uzun bir aranın ardından tespit etti. Çeşitli algoritmalar ile fişlenen sosyal medya kullanıcıları, siyasi kararlarını değiştirmeyi hedefleyen propaganda içeriklere maruz kaldı.
Ancak Web3 ile veriler herkese açılıyor ve bugünün en değerli şeyi olan “veri” merkezi şirketlerin tekelinde kurtarılıyor. Öte yandan Facebook’un Meta olarak yeniden markalaşıp web3 dünyasında da varlığını sürdürmek gibi bir iddiası var. İlerleyen yıllarda merkezi yapıların, merkeziyetsiz platformlara benzer formlara girerek varlıklarını sürdürüp sürdüremeyeceklerini göreceğiz.
